سرطان‌های زنانه یا ژنیکولوژیک انواعی از سرطان هست که در اندام‌های تولید مثلی و جنسی زنانه ایجاد می‌شود. در شکل زیر، بخش‌های مختلف دستگاه تولید مثلی زنان نشان داده شده است.
علائم و نشانه‌های سرطان‌های زنانه (ژنیکولوژی)حدود ۱۰ درصد سرطان‌هایی که در خانم‌ها تشخیص داده می‌شود مربوط به این بخشهاست. هر کدام از انواع سرطان علائم متفاوتی دارند. برخی از این بیماری‌ها، تست‌های غربالگری دارند، مانند سرطان سرویکس (دهانه رحم)، ولی عمده آن‌ها، آزمایشات غربالگری ندارند و بنابراین آشنایی به علائم و نشانه‌های این بیماری‌ها، جهت تشخیص زودرس، اهمیت زیادی دارد.
چطور به وجود سرطان زنانه شک کنیم؟ بطور کلی، بایستی به تغییراتی که در بدن شما ایجاد می‌شود توجه کنید، بعنوان مثال ممکن است اخیراً متوجه بزرگی شکم، تغییر اشتها، تغییرات وزن، تغییرات قاعدگی، ایجاد خونریزی بعد از یائسگی، ترشحات واژینال مداوم یا بدبو، مشکلات گوارشی یا ادراری شوید. یا ممکن است شریک جنسی شما متوجه تغییراتی در ظاهر شما شود که شما متوجه آن نشده‌اید. در صورت بروز این علائم و بویژه وقتی طول کشیده هستند، بایستی جهت بررسی بیشتر به پزشک زنان مراجعه کنید تا معاینه و بررسی انجام شود.
آیا سابقه خانوادگی سرطان، اهمیتی دارد؟ سابقه خانوادگی سرطان‌هایی مانند سرطان تخمدان، لزوماً به این معنا نیست که شما هم قطعاً مبتلا به این بیماری خواهید شد، هرچند سابقه خانوادگی روی خطر ابتلا به این بیماری‌ها تأثیر‌گذار است، مخصوصاً سن ابتلای افراد خانواده مهم است. بنابراین بایستی این موارد را به پزشک خود اطلاع دهید تا در صورت لزوم، بررسی‌های بیشتری برای شما انجام شود.
انواع سرطان‌های زنانه (ژنیکولوژیک) چیست؟
۱. سرطان سرویکس (دهانه رحم) تقریباً تمام سرطان‌های سرویکس بدلیل عفونت پایدار با ویروس پایپلومای انسانی (HPV) ایجاد می‌شود. به همین دلیل، برنامه‌های غربالگری سرطان دهانه رحم وجود دارد که بر پایه تست‌های HPV هر ۵ سال یکبار است.
علائم این سرطان شامل: • خونریزی بین پریود‌ها یا بعد از نزدیکی • درد حین رابطه جنسی • ترشحات واژینال غیرطبیعی • خونریزی بعد از یائسگی
در صورت پیشرفت بیماری علائمی نظیر ضعف و بیحالی، کمر درد، تورم و در پا‌ها ممکن است ایجاد شود. خبر خوب این است که این بیماری قابل پیشگیری است. مؤثرترین روش پیشگیری، واکسیناسیون علیه HPV است که از سنین نوجوانی شروع می‌شود. غربالگری سرطان سرویکس روش پیشگیری مؤثر بعدی است که به شناسایی و درمان زودرس ضایعات پیش سرطانی کمک می‌کند و مانع پیشرفت این ضایعات بسمت سرطان می‌شود. قطع مصرف دخانیات و ممانعت از روابط جنسی پرخطر هم به پیشگیری از این سرطان کمک زیادی می‌کند.
۲. سرطان رحم این بیماری در رحم ایجاد می‌شود و دو نوع اصلی دارد: سرطان اندومتر که از لایه داخلی رحم منشأ می‌گیرد، سارکوم که در لایه عضلانی رحم ایجاد می‌شود.
علائم این بیماری عبارتند از: • ترشحات واژینال خونی یا آبکی • خونریزی غیرطبیعی یا بعد از یائسگی • درد و ناراحتی در شکم و لگن • درد حین دفع ادرار یا اجابت مزاج • درد حین نزدیکی
هیچ تست یا آزمایش تأیید شده‌ای برای سرطان رحم وجود ندارد و بنابراین توجه به علائمی که ذکر شد و نظم قاعدگی‌ها در تشخیص زودرس این بیماری اهمیت زیادی دارد. برخی از اقدامات در جلوگیری از سرطان رحم می‌تواند مؤثر باشید، مانند: ورزش منظم و داشتن وزن متناسب.
۳. سرطان تخمدان و لوله‌های فالوپ این بیماری‌ها شباهت زیادی دارند و بنابراین در یک بخش، به آن‌ها اشاره می‌شود. علائم این بیماری، چندان اختصاصی نیست و حتی ممکن هست کاملاً بی‌علامت باشد و یا مشابه سایر بیماری‌ها (مانند مشکلات گوارشی یا ادراری) باشد. این علائم شامل موارد زیر است:
• نفخ شکم • بزرگی شکم • درد شکم یا لگن • کاهش اشتها • احساس پری زودرس • سوهاضمه • کاهش یا افزایش وزن • بی اختیاری یا تکرر ادرار • یبوست • خستگی و بیحالی
سرطان تخمدان، عوامل خطر مختلفی دارد. برخی از این موارد قابل پبشگیری نیست مانند: سابقه خانوادگی سرطان تخمدان، سرطان سینه، سرطان روده بزرگ و یا جهش‌های ژنتیکی مثل ژن‌های BRCA۱/۲. در صورت وجود این موارد، بایستی به پزشک اطلاع داده شود تا وضعیت سلامتی شما بطور دقیق پیگیری و در صورت نیاز، اقدامات تشخیصی و جراحی‌هایی جهت کاهش خطر سرطان، مدنظر قرار گیرد. چاقی و مصرف سیگار با افزایش خطر سرطان تخمدان همراهی دارد. فرزندآوری، استفاده از قرص‌های جلوگیری از بارداری و بستن لوله‌ها با کاهش خطر این بیماری همراه است. متأسفانه روش غربالگری تأیید شده‌ای برای سرطان تخمدان وجود ندارد.
علائم و نشانه‌های سرطان‌های زنانه (ژنیکولوژی)۴. سرطان وولو این بیماری، بخشی از دستگاه تناسلی خارجی را شامل لبیا ماژور، لبیا مینور، کلیتوریس و پرینه (پوستی که بین واژن و مقعد قرار دارد) درگیر می‌کند. بیشتر در سنین بالا و بعد از یائسگی دیده می‌شود ولی در هر فردی ممکن است ایجاد شود.
علائم شایع این بیماری شامل موارد زیر است: • خارش، سوزش یا درد در بخشی از وولو • توده، تورم یا ضایعه زگیل مانند • تغییر رنگ بخشی از پوست وولو • ضایعه‌ای روی وولو که با خونریزی یا ترشح و زخم همراه است • بزرگی و سفتی غدد لنفاوی کشاله ران
این بیماری روش غربالگری ندارد. وقتی شما یا شریک جنسی شما متوجه هر تغییری در وولو شوید بایستی برای معاینه و بررسی به پزشک زنان مراجعه کنید. از آنجایی که سرطان‌های وولو نیز مانند دهانه رحم، می‌توانند در اثر عفونت پایدار با HPV ایجاد شوند، واکسیناسیون علیه HPV در پیشگیری از این بیماری کمک‌کننده است. ترک سیگار از سایر روش‌های پیشگیری از سرطان وولو است.
۵. سرطان واژن از نادرترین انواع سرطان‌های زنانه است. سن متوسط خانم‌ها در زمان ابتلا به این بیماری، حدود ۷۰ سالگی است. ممکن است بیمار هیچ شکایتی نداشته باشد و یا بیماری باعث علائم زیر شود:
• ترشحات خونی یا خونریزی واژینال • خونریزی بعد از نزدیکی • درد لگنی • وجود توده در واژن • علائم ادراری • درد مقعدی
این بیماری نیز روش غربالگری ندارد. در برخی موارد در زمینه عفونت پایدار HPV ایجاد می‌شود و بنابراین واکسیناسیون علیه HPV و همچنین قطع سیگار در پیشگیری از آن تا حدی مؤثر است.
