ناباروری یک بیماری نیست بلکه شرایطی است که هم در خانم‌ها و هم در آقایان می‌تواند وجود داشته باشد. در شرایط نرمال خانم‌ها حین تخمک گذاری، تخمک آزاد می‌کنند که در طول لوله‌های رحمی به سمت رحم حرکت کرده و با اسپرمی که توسط آقایان تولید شده، ادغام می‌شود و باروری رخ می‌دهد. پس هر اختلالی در این مسیر باعث ایجاد ناباروری خواهد شد.
۴۰ درصد علل ناباروری، مردانه است. ناباروری در آقایان به طور کلی به علت عدم توانایی در برقراری ارتباط جنسی یا تولید اسپرم رخ می‌دهد و یا اسپرم‌های ایجاد شده، کیفیت مناسبی برای بارور کردن تخمک‌ها ندارند.
علل ناباروری مردان ۱. واریکوسل یا وریدهای پیچ خورده و متورم بیضه‌ها که باعث کاهش تولید اسپرم و کاهش کیفیت آن‌ها می‌شود. ۲. اشکالات موجود در شکل (مورفولوژی) اسپرم‌ها که توانایی اسپرم‌ها برای باورسازی تخمک را کاهش می‌دهد. ۳. مشکلات ژنتیکی یا کروموزومی در آقایان که باعث می‌شود حجم تولید اسپرم کاهش یابد. ۴. کاهش تحرک اسپرم‌ها باعث می‌شود اسپرم نتواند به طرف تخمک حرکت کرده و به داخل آن نفوذ کند. ۵. تغییر سطوح تستوسترون و سایر هورمون‌های مردانه. ۶. احتقان و انسداد لوله‌های منی بر. ۷. علل روانی یا جسمانی مثل آسیب نخاعی که باعث ناتوانی جنسی می‌شود. ۸. سابقه ابتلا به سرطان و دریافت شیمی درمانی یا رادیوتراپی. ۹. سبک زندگی نامناسب مانند استرس و کار بیش از حد، چاقی، مصرف سیگار و الکل، مواجهه مزمن با دمای بالا.
بررسی ناباروری مردانه در ابتدا معاینه و اخذ شرح دقیق ضروریست. آزمایش مهمی که در قدم اول انجام می‌شود، ارزیابی و آنالیز مایع منی برای بررسی ساختار (مورفولوژی)، تحرک و حجم اسپرم‌ها می‌باشد که شایع‌ترین تست تشخیصی در ناباروری آقایان است. برخی تست‌ها نظیر بررسی‌های هورمونی یا آزمایش ژنتیک هم بسته به هر فرد ممکن است درخواست شود. سونوگرافی برای بررسی دستگاه تناسلی گاهی لازم است و در نهایت گاهی برای بررسی تولید اسپرم‌ها، وجود عفونت و یا حتی سرطان، ممکن است نیاز به نمونه برداری باشد. آنالیز مایع منی، تستی مهم، سریع و موثر است زیرا می‌تواند مشکلات مهمی از جمله آزواسپرمی یا فقدان اسپرم در نمونه، اولیگواسپرمی یا کاهش تعداد اسپرم‌ها، بررسی تحرک اسپرم‌ها (موتیلیتی) و شکل ظاهری اسپرم‌ها را نشان دهد.
درمان یک روش یا ترکیبی از روش‌های مختلف برای درمان ناباروری توصیه می‌شود که عبارت‌اند از: ۱. تغییر سبک زندگی در برخی موارد باعث اصلاح مشکلات موجود و بهبود باروری فرد می‌شود. مثل کاهش وزن، ترک سیگار و الکل و اصلاح عادات غذایی بد. ۲. تلقیح داخل رحمی یا IUI روشی برای درمان ناباروری است که در طی آن حجمی از اسپرم‌های سالم و شسته شده حین تخمک گذاری به طور مستقیم وارد رحم می‌شود. این روش یکی از رایج‌ترین روش‌های درمان بوده، موثر و معمولا بدون درد است. هم از اسپرم همسر و هم از اسپرم اهدایی در طی این روند می‌توان استفاده کرد. معمولا از IUI همراه با داروهای تحریک کننده تخمک گذاری استفاده می‌شود و در ناباروی‌های بدون علت هم روش درمانی موثری است.
تلقیح داخل رحمی یا IUI۳. در IVF و ICSI یا میکرواینجکشن، در یک محیط آزمایشگاهی کنترل شده تلقیح انجام شده و اسپرم به داخل تخمک تزریق می‌شود تا جنین ایجاد شود و سپس جنین به داخل رحم انتقال داده می‌شود.
لقاح خارج از رحم یا IVF۴. اصلاح و برگشت وازکتومی روش جراحی است که به فرد اجازه می‌دهد دوباره توانایی باروری پیدا کند و موفقیت بالایی دارد. ۵. بازیابی اسپرم (Sperm Retrieval) روشی برای مردانی است که به علل مختلف در انتقال اسپرم به مایع منی دچار مشکل هستند، قادر به انزال نیستند و یا طی آنالیز مایع منی اسپرمی ندارند. بوسیله سوزن باریکی اسپرم‌ها گرفته می‌شود تا با کمک سایر روش‌های درمانی، باروری اتفاق بیافتد.
